ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣದಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ ಹಿಂದೂ ದೇವರಾದ ವಿಷ್ಣುವಿನ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ವೈಷ್ಣವ ಸಂಪ್ರದಾಯದ 108 ಅಭಿಮಾನ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಒಂದೆಂದು ಹೇಳಲಾಗುವುದು.
ಈ ದೇವಾಲಯವು ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ ಸುಮಾರು 128 ಕಿ.ಮೀ ಮತ್ತು ಮೈಸೂರು ನಗರದಿಂದ 16 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಹಾಗೂ ಮಂಡ್ಯ ನಗರದಿಂದ 28 ಕಿ.ಮೀ, ರಂಗಪಟ್ಟಣ ನಗರದಿಂದ ಸುಮಾರು 1.5 ಕಿ.ಮೀ ಮತ್ತು ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ ರೈಲು ನಿಲ್ದಾಣದಿಂದ 500 ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.
ಈ ದೇವಾಲಯದ ದರ್ಶನ ಸಮಯ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ 7:30 AM ರಿಂದ – ಮದ್ಯಾಹ್ನ 1:00 PM, ಮತ್ತು ಸಂಜೆ 4:00 PM ರಿಂದ – ರಾತ್ರಿ 8:00 PM ರವರೆಗೆ.
ರಂಗನಾಥನ ಭಕ್ತರಿಗಾಗಿ ಕಾವೇರಿ ನದಿಯ ಉದ್ದಕ್ಕೂ ಸ್ಮಾರ್ತ ವೈಷ್ಣವರು ಮತ್ತು ಶ್ರೀ ವೈಷ್ಣವರ ಐದು ಪ್ರಮುಖ ಯಾತ್ರಾ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಸಹ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಈ ಐದು ತಾಣಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಪಂಚರಂಗ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣವು ಮೇಲ್ದಂಡೆಯಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಮೊದಲ ದೇವಾಲಯವಾಗಿರುವುದರಿಂದ, ಈ ದೇವತೆಯನ್ನು ಆದಿ ರಂಗ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಕಾವೇರಿ ನದಿಯ ದ್ವೀಪದಲ್ಲಿದೆ. ಕಾವೇರಿ ನದಿಯಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿದೆ, ನದಿಯು ದೇವಾಲಯದ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತದೆ. ಇದು ಬೃಹತ್ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿದ್ದು 156 ಎಕರೆಗಳಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿದೆ.
ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ಶಾಸನವು ದೇವಾಲಯವು 984 CE ನಲ್ಲಿ ಪಶ್ಚಿಮ ಗಂಗಾ ರಾಜವಂಶದ ಸಾಮಂತನಾದ ತಿರುಮಲಯ್ಯ ಎಂಬ ಸ್ಥಳೀಯ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ, ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ ವೈಷ್ಣವ ಸಂತ ರಾಮಾನುಜಾಚಾರ್ಯರಿಗೆ ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ ಗ್ರಾಮವನ್ನು ಅಗ್ರಹಾರವಾಗಿ ನೀಡಿದರು. ಮಹಾನ್ ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜ ವೀರ ಬಲ್ಲಾಳ II ರ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ನವೀಕರಣಗಳನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು. ಈ ರಚನೆಯು ವಿಜಯನಗರ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಮತ್ತು ಮೈಸೂರು ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ದೇವಾಲಯದ ಸಂಕೀರ್ಣ
ದೇವಾಲಯವು ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರದ ಮೇಲೆ ಭವ್ಯವಾದ ಗೋಪುರವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರದ ಮೇಲಿರುವ ಗೋಪುರವು ವಿಜಯನಗರದ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಕ್ಕೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಅದರ ಪರಿಧಿಯ ಸುತ್ತಲೂ ಎರಡು ದೊಡ್ಡ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತ ಆಯತಾಕಾರದ ಆವರಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಗರ್ಭಗೃಹದ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರವು ಬಹು ಸ್ತಂಭಾಕಾರದ ಮಂಟಪ ಇದೆ. ಮುಖಮಂಟಪ, ಸಭಾಂಗಣ ಮತ್ತು ಮುಂಭಾಗದ ಸಭಾಂಗಣ ದೇವಾಲಯದ ಇತರ ಮುಖ್ಯ ರಚನೆಗಳಾಗಿವೆ. ಮುಖಮಂಟಪದ ಮೇಲ್ಛಾವಣಿಯನ್ನು “ಹಾರ” ಅಲಂಕಾರಿಕ ಗೋಪುರಗಳಿಂದ ರೂಪಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅದರ ಗೂಡುಗಳು ವಿಷ್ಣು ದೇವರ ಗಾರೆ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ.
ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ, ವಿಷ್ಣುವಿನ ವಿಗ್ರಹವು ಸರ್ಪ ಆದಿಶೇಷ ಏಳು ಹೆಡೆಹಾವಿನ ಮೇಲೆ ಮಲಗಿರುವ ಅಥವಾ ಒರಗಿರುವ ಭಂಗಿಯಲ್ಲಿ ನಗುತ್ತಿರುವ ಭಗವಂತನನ್ನು ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಅವನ ಪಾದದ ಹತ್ತಿರ ಪತ್ನಿ ಶ್ರೀಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವಿಯು ಇರುವುದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಅ ಮೂರ್ತಿಯ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಇತರ ವಿಗ್ರಹಗಳು ಇಬ್ಬರು ಪತ್ನಿಯ ರಾದ ಭೂದೇವಿ ಮತ್ತು ನೀಲಾ ದೇವಿ.
ಸಂಕೀರ್ಣದೊಳಗೆ ನರಸಿಂಹ, ಗೋಪಾಲಕೃಷ್ಣ, ಶ್ರೀನಿವಾಸ, ಹನುಮಾನ್, ಗರುಡ ಮತ್ತು ಆಳ್ವಾರ್ ಸಂತರಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಇತರ ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ. ಆದಿ ಶಂಕರ ಮತ್ತು ರಾಮಾನುಜಾಚಾರ್ಯರು ತಮ್ಮ ಸ್ತೋತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ದೇವತೆಯನ್ನು ವೈಭವೀಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಕೆಳಗಿನ ದೇವಾಲಯಗಳನ್ನು ರಂಗನಾಥ ದೇವರ ಆರಾಧನೆಯ ಪವಿತ್ರ ಐದು ಸ್ಥಳಗಳೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಅವುಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟಾಗಿ ಪಂಚರಂಗ ಕ್ಷೇತ್ರ(ಐದು ರಂಗನಾಥ ಕ್ಷೇತ್ರ ಸ್ಥಳಗಳು) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
| ದೇವಾಲಯ | ಸ್ಥಳ |
| ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ | ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣ – ಆದಿ ರಂಗ – ೧ ನೇ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ರಂಗನಾಥ ದೇವಾಲಯಗಳ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಸ್ಥಳಮಧ್ಯ ರಂಗ ದೇವಾಲಯ – ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ೨ ನೇ ಅತ್ಯಂತ ಪವಿತ್ರವಾದ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥ ದೇವಾಲಯ, ಇದು ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶಿವನಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿದೆ.ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯವು ಕರ್ನಾಟಕದ ಮಂಡ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಶಿವನಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿದೆ. ಕರ್ನಾಟಕ ಸರ್ಕಾರವು ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಿದೆ ಮತ್ತು ಈಗ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಅನೇಕ ಯಾತ್ರಾರ್ಥಿಗಳು ಈ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ತಾಣಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡುತ್ತಾರೆ.ಇಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿಯನ್ನು “ಮಧ್ಯ ರಂಗ” ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಶ್ರೀರಂಗಂ ಮತ್ತು ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣಂಗಳಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವಂತೆ ದೇವರು ಒರಗಿರುವ ಭಂಗಿಯಲ್ಲಿದ್ದಾನೆ. ಇಲ್ಲಿರುವ ದೇವರು ‘ಯೌವನ’ವನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತಾನೆ ಮತ್ತು ಆದ್ದರಿಂದ “ಮೋಹನ ರಂಗ” ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ. |
| ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಸ್ಥಾನ | ಶ್ರೀರಂಗಂ – ೩ ನೇ ಅಂತ್ಯ ರಂಗ ಅಥವಾ ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥ ದೇವಾಲಯದ ಕೊನೆಯ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳ – ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತದ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥನ ಅತ್ಯಂತ ಪವಿತ್ರ ದೇವಾಲಯ |
| ಸಾರಂಗಪಾಣಿ ದೇವಸ್ಥಾನ | ಕುಂಭಕೋಣಂ – ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ರಂಗನಾಥ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಭಾಗವಲ್ಲ ಆದರೆ ಐದು ಪಂಚರಂಗಗಳಾಗಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ. |
| ಶ್ರೀ ಅಪ್ಪಕ್ಕುದತನ ದೇವಸ್ಥಾನ | ತಿರುಚ್ಚಿ – ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ರಂಗನಾಥ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಭಾಗವಲ್ಲ ಆದರೆ ಐದು ಪಂಚರಂಗಗಳಾಗಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ. |
| ಪರಿಮಳಾ ರಂಗನಾಥ ಪೆರುಮಾಳ್ ದೇವಸ್ಥಾನ | ಇಂಡಲೂರ್, ಮೈಲಾಡುತುರೈ – – ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ರಂಗನಾಥ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಭಾಗವಲ್ಲ ಆದರೆ ಐದು ಪಂಚರಂಗಗಳಾಗಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ. |
| ರಂಗನಾಥ ದೇವಸ್ಥಾನ, ನೆಲ್ಲೂರು | ನೆಲ್ಲೂರು – ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ರಂಗನಾಥ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳ ಭಾಗವಲ್ಲ ಆದರೆ ಐದು ಪಂಚರಂಗಗಳಾಗಿ ಪಟ್ಟಿಮಾಡಲಾಗಿದೆ. |
ಕುಂಭಕೋಣಂನ ಸಾರಂಗಪಾಣಿ ದೇವಾಲಯ, ತಿರುಚ್ಚಿಯ ಅಪ್ಪಕುದತನ್ ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಮೈಲಾಡುತುರೈನ ಪರಿಮಳಾ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ. ಶ್ರೀರಂಗಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಆದಿ ರಂಗಂ ಎಂದೂ, ಶ್ರೀರಂಗಂನ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಅಂತ್ಯ ರಂಗ ಎಂದೂ, ಶಿವಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿರುವ ಶ್ರೀ ರಂಗನಾಥಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಮಧ್ಯರಂಗ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇಲ್ಲಿನ ಕಾವೇರಿ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಪವಿತ್ರ ಸ್ನಾನ ಮಾಡಿದ ಭಕ್ತರಿಗೆ ಎಲ್ಲಾ ಪಾಪಗಳು ಕಳೆಯುವುದು .
ಭೇಟಿ ನೀಡಿ