ನಾಗರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನವು 12ನೇ ಶತಮಾನದ ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯರಿಂದ ನಿರ್ಮಾಣವಾದ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ. ನಾಗರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಹಾವೇರಿ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಬಂಕಾಪುರ ನಗರದ ಬಂಕಾಪುರ ಕೋಟೆಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಹಿಂದೂ ದೇವರಾದ ಶಿವನ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಾಗರೇಶ್ವರ, ನಗರೇಶ್ವರ ಅಥವಾ ಅರವತ್ತಾರು ಕಂಬಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ದೇವಾಲಯ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಈ ದೇವಾಲಯವು ಬೆಂಗಳೂರಿನಿಂದ ಸುಮಾರು 361 ಕಿ.ಮೀ ಮತ್ತು ಹುಬ್ಬಳಿಯಿಂದ 78 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ. ಹಾಗೂ ಹಾವೇರಿ ನಗರದಿಂದ 24 ಕಿ.ಮೀ, ಶಿಗ್ಗಾಂವ್ ನಿಂದ 10 ಕಿ.ಮೀ ಮತ್ತು ಹಾವೇರಿ ನಗರ ರೈಲ್ವೆ ನಿಲ್ದಾಣದಿಂದ 25 ಕಿ.ಮೀ ದೂರದಲ್ಲಿದೆ.
ಈ ದೇವಾಲಯವು ಪ್ರತಿದಿನ ಸಮಯ ಬೆಳಿಗ್ಗೆ 7:00 ರಿಂದ ಮಧ್ಯಾಹ್ನ 12:00 ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಾಹ್ನ 4:30 ರಿಂದ ರಾತ್ರಿ 6:30 ರವರೆಗೆ ತರೆದಿರುತ್ತದೆ.
ಮಧ್ಯಕಾಲೀನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಬಂಕಾಪುರ ಕೋಟೆಯನ್ನು ಕರ್ನಾಟಕ ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರಮುಖ ಕೋಟೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ಬಂಕಾಪುರದ ನಾಗರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನವು ಫಿರೋಜ್ ಷಾ ಬಹಮನಿಯ ಸೈನ್ಯ ಮತ್ತು ನಂತರದ ಬಿಜಾಪುರ ಸುಲ್ತಾನ್ ಆದಿಲ್ ಷಾ ಆಕ್ರಮಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ದೇವಾಲಯವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಹಾನಿಯನ್ನು ಅನುಭವಿಸಿದೆ.
ಫರಿಷ್ಟಾ ಅವರ ಬರಹಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಸುಲ್ತಾನನು ಕೋಟೆಯೊಳಗಿನ ಒಂದು ಅದ್ಭುತವಾದ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಾಶಮಾಡಲು ಆದೇಶಿಸಿದನು. ಆದರು ಹೆಚ್ಚಿನ ದರೋಡೆಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಅದರ ಭವ್ಯವಾದ ದೊಡ್ಡ ಸಭಾಂಗಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ದೊಡ್ಡ ದೇವಾಲಯವು ಇನ್ನೂ ತನ್ನ ಮೂಲ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಹಿಂದೂ ದೇವರಾದ ಶಿವನ ಗೌರವಾರ್ಥವಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿನ ಎರಡು ಕಿರು ಶಾಸನಗಳಿಂದ ತಿಳಿಯುತ್ತವೆ. ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಇತರ ಶಾಸನಗಳಿವೆ, ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಕ್ರಿ.ಶ 1138 ಮತ್ತು ಎರಡು ಕ್ರಿ.ಶ 1091ರ ನಾಗರೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ಥಾನದ ದೇವರಿಗೆ ಅನುದಾನದ ದಾಖಲೆ ಇದೆ.
ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ
ಕಲಾ ಇತಿಹಾಸಕಾರ ಆಡಮ್ ಹಾರ್ಡಿ ಅವರ ಪ್ರಕಾರ ಈ ದೇವಾಲಯವು ಈ ದೇವಾಲಯವು 12 ನೇ ಶತಮಾನದ ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯರ (ನಂತರದ ಚಾಲುಕ್ಯ ಅಥವಾ ಕಲ್ಯಾಣಿ ಚಾಲುಕ್ಯ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ) ಕಲೆಗೆ ಸೇರಿದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸಾಬೂನು ಕಲ್ಲಿನ ವಸ್ತುವಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ಸಣ್ಣ ದೇವಾಲಯದ ಗೋಪುರ ಮತ್ತು ಮಂಟಪ ಅನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ, ಇದು ಮಹಾಮಂಟಪ ಅಥವಾ ನವರಂಗ ಸಂಪರ್ಕಿಸುತ್ತದೆ. ಎಲ್ಲಾ ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಚಾಲುಕ್ಯ ದೇವಾಲಯಗಳಂತೆ, ಗರ್ಭಗುಡಿಯು ದೊಡ್ಡ ಸಭಾಂಗಣಕ್ಕೆ ಮುಖಮಂಟಪದ ಮೂಲಕ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದೆ. ದೊಡ್ಡ ಸಭಾಂಗಣದ ಕೊನೆಯಲ್ಲಿ, ಗರ್ಭಗುಡಿಗೆ ಅಭಿಮುಖವಾಗಿ ತೆರೆದ ನಂದಿಮಂಟಪವಿದ. ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಚಾಲುಕ್ಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳು ದೇವಾಲಯ ಮತ್ತು ಸಭಾಂಗಣಗಳಿಗೆ ಉತ್ತಮವಾದ ಬಾಹ್ಯ ಗೋಡೆಯ ಮೇಲ್ಮೈಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿದ್ದಾರೆ. ತೆಳ್ಳಗಿನ ಪೂರ್ಣ ಮತ್ತು ಅರ್ಧ ಪೈಲಸ್ಟರ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ಮೇಲ್ಮೈಯನ್ನು ಅಂತರದಿಂದ ಅವರು ಇದನ್ನು ಮಾಡಿದರು. ಅರ್ಧ ಪೈಲಸ್ಟರ್‌ಗಳ ಮೇಲೆ ಚಿಕಣಿ ಅಲಂಕಾರಿಕ ಗೋಪುರಗಳು ಗೂಡುಗಳಿವೆ.
ದೊಡ್ಡ ಹಾಲ್‌ನ ಮುಖ್ಯಾಂಶವೆಂದರೆ ಗಂಟೆಯ ಆಕಾರದ ಲೇಥ್ ಕಡು ಬೂದು ಕಲ್ಲಿನ (ಸೋಪ್ ಸ್ಟೋನ್) ಕಂಬಗಳು. ಕಂಬಗಳು ಎಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಪಾಲಿಶ್ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ ಎಂದರೆ ಅವು ಪ್ರತಿಫಲಿತ ಬೆಳಕಿನಿಂದ ಮಿಂಚುತ್ತವೆ. ಇದು ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ಚಾಲುಕ್ಯ ಸ್ತಂಭ ಕಲೆಯ ಪ್ರಮಾಣಿತ ಲಕ್ಷಣವಾಗಿದೆ, ನಂತರ ಹೊಯ್ಸಳ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪಿಗಳಲ್ಲಿ ಜನಪ್ರಿಯವಾಯಿತು. ಈ ಕಂಬಗಳ ಮೇಲಿನ ಮುಖ್ಯ ಅಲಂಕಾರವೆಂದರೆ ಸಮತಲ ಉಂಗುರಗಳು. ಚದರ ತಳದಲ್ಲಿ ಇತರ ಕಂಬಗಳಿವೆ, ಎರಡು ಸಭಾಂಗಣಗಳ ನಡುವೆ ನಿಂತಿರುವ ಅಂಕಣಗಳು ಅತ್ಯಂತ ಅಲಂಕೃತವಾಗಿವೆ ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ವಿಭಿನ್ನವಾದ ಕೆಲಸಗಾರಿಕೆಗೆ ಸೇರಿವೆ.
ಕಂಬಗಳ ನಡುವಿನ ದೊಡ್ಡ ಸಭಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಚಾವಣಿಯು ನಾಲ್ಕು ಮೂಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಲ್ಪನಿಕ ಮೃಗಗಳೊಂದಿಗೆ ರೋಸೆಟ್‌ಗಳಂತಹ ವಿನ್ಯಾಸಗಳೊಂದಿಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಅಲಂಕಾರಿಕವಾಗಿದೆ. ಕೇಂದ್ರೀಯ ಅಲಂಕಾರಿಕ ವಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಏರುವ ದೊಡ್ಡ ಸಭಾಂಗಣದಲ್ಲಿ ಕೇಂದ್ರ ಗುಮ್ಮಟದ ಸೀಲಿಂಗ್ ಅನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬೇಕು. ಶಿವ, ವಿಷ್ಣು, ಗಣಪತಿ, ಬ್ರಹ್ಮ ಮತ್ತು ಕಾಳಿಯಂತಹ ಹಿಂದೂ ದೇವರುಗಳ ಉಬ್ಬು ಶಿಲ್ಪಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಶಿಲ್ಪಗಳಿವೆ.
ಭೇಟಿ ನೀಡಿ